Money Laundering : ज्याचा उल्लेख होताच फुटतो घाम, ते मनी लॉड्रिंग म्हणजे काय?

मनी लाँड्रिंग हा अवैधरित्या कमावलेला पैसा लपवण्याचा एक मार्ग आहे. मनी लाँड्रिंगच्या माध्यमातून काही कामांमध्ये किंवा गुंतवणुकीत पैसे गुंतवले जातात जेणेकरून एजन्सींवर डोळे झाकून विश्वास ठेवता येईल. पैशांची अफरातफरी करणार्‍या व्यक्तीला “लॉन्डरर” (Launderer) म्हणतात. असे म्हणता येईल की, बेकायदेशीररीत्या कमावलेला काळा पैसा पांढरा होतो आणि कायदेशीर स्वरूपात खऱ्या मालकाकडे परत येतो.

वाचा : ‘बाळासाहेबांचा आत्मा रडत असेल…’, महंत राजूदास महाराज उद्धव ठाकरेंवर बरसले

मनी लाँड्रिंग का केले जाते?

बेकायदेशीरपणे कमावलेल्या संपत्तीसाठी सरकारला कर द्यावा लागू नये म्हणून मनी लाँड्रिंगचा सर्वाधिक वापर केला जातो. तपास यंत्रणांच्या रडारखाली येऊ नये म्हणून मनी लाँड्रिंगचा वापर केला जातो.

मनी लाँड्रिंग कसे केले जाते?

• शेल कंपन्या तयार करणे- पैसे काढण्याचे अनेक मार्ग आहेत. यापैकी सर्वात प्रमुख म्हणजे “बनावट कंपनी तयार करणे”. त्यांना शेल कंपन्या देखील म्हणतात. शेल कंपन्या ही एक वास्तविक कंपनीसारखी कंपनी आहे परंतु त्यांच्याकडे कोणतीही मालमत्ता नाही किंवा त्यामध्ये कोणतेही उत्पादन होत नाहीत. या शेल कंपन्या केवळ कागदावरच अस्तित्वात आहेत.
• बॅलन्स शीट मॅनिप्युलेशन- लॉन्डरर या कंपन्यांच्या बॅलन्स शीटमध्ये प्रचंड व्यवहार दाखवतो. अनेक वेळा कर्ज घेतले जाते आणि कर सूट मिळते. प्राप्तिकर विवरणपत्र भरले जात नाही. अशा प्रकारे काळा पैसा त्यांच्याकडे जमा होतो.
• मालमत्तेची खरेदी पण कागदावर त्याची किंमत कमी दाखवणे- अनेक वेळा असे दिसून आले आहे की, लॉन्डरिंगने मोठे घर, दुकान किंवा मॉल खरेदी केला, परंतु त्याची किंमत कागदावर कमी दाखवली. कमी कर भरणे हा त्यामागचा हेतू आहे.
• बँकांमध्ये काळा पैसा जमा करणे- लॉन्डरर अशा देशांच्या बँकांमध्ये पैसे जमा करतो जेथे इतर कोणत्याही देशाच्या सरकारला त्याचे खाते तपासण्याचा अधिकार नाही. बहुतेकदा असे दिसून आले आहे की आरोपी स्विस बँकेत पैसे जमा करतात.

वाचा : Parle-G चा ‘तो’ चेहरा बदलला, कोण आहे पॅकेटवरचा हा मुलगा? नेमकं घडलं काय?

हे थांबवण्यासाठी देशात कोणत्या कायद्याची तरतूद?

मनी लाँडरिंग प्रतिबंधक कायदा म्हणजेच PMLA कायदा. मनी लाँडरिंग प्रतिबंधक कायदा मनी लाँडरिंग थांबवण्यासाठी आणि गुंतलेली मालमत्ता जप्त करण्यासाठी लागू करण्यात आला आहे. या अंतर्गत सरकार किंवा संस्थांना बेकायदेशीररित्या कमावलेला पैसा आणि मालमत्ता जप्त करण्याचे अधिकार देण्यात आले आहेत. ईडी आणि सीबीआय अशा प्रकरणांची चौकशी करतात.

PMLA कायद्याचा सविस्तर अर्थ काय?

प्रिव्हेन्शन ऑफ मनी लाँड्रिंग ऍक्ट (Prevention of Money Laundering Act 2002) म्हणजेच PMLA ACT.हा कायदा 2002 मध्ये लागू झाला. ईडी आणि सीबीआय सारख्या एजन्सी या संदर्भात गुन्हा नोंदवतात आणि तपास करतात. मनी लाँडरिंगच्या गुन्ह्याला सामोरं जाण्यासाठी प्रिव्हेन्शन ऑफ मनी लाँडरिंग कायद्यात (PMLA) वेळोवेळी अनेक महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत.

वाचा : Ram Mandir : “उद्धव ठाकरेही अयोध्येला जाणार, पण…”, राऊतांनी सांगितला प्लॅन

पीएमएलए कायद्यानुसार दोषी आढळल्यास शिक्षेची तरतूद काय?

या कायद्यांतर्गत कोणी दोषी आढळल्यास त्याला 3 वर्ष ते 7 वर्षांची शिक्षा होऊ शकते. यासोबतच त्याला दंडही ठोठावण्यात येतो. मनी लाँड्रिंगसह NDPS ACT ची सर्व कलमे जोडली गेली, तर दंडासोबतच 10 वर्षांपर्यंतची शिक्षा होऊ शकते.