Surrogacy: सरोगसीमध्ये कोण असतात खरे पालक? सेक्सशिवाय मूल कसे जन्माला येते, जाणून घ्या महत्त्वाच्या गोष्टी

सरोगसी म्हणजे काय?

ज्या महिला प्रजनन समस्या, गर्भपात किंवा धोकादायक गर्भावस्था यामुळे गर्भधारणा करू शकत नाहीत त्यांच्यासाठी सरोगसीचा पर्याय खूप फायदेशीर ठरतो. सरोगसीला सामान्य भाषेत भाडेतत्वावर एखाद्या महिलेचा गर्भ घेणं असेही म्हणतात.

म्हणजेच जेव्हा एखादे जोडपे मुलाला जन्म देण्यासाठी दुसऱ्या महिलेचा गर्भ भाड्याने घेतं, तेव्हा या प्रक्रियेला सरोगसी म्हणतात. सरोगसीमध्ये स्त्री स्वत: किंवा डोनरच्या बीजांड्याद्वारे एखाद्या दाम्पत्यासाठी गरोदर राहते. आपल्या पोटात दुसऱ्याचं मूल वाढविणाऱ्या महिलेला सरोगेट मदर म्हटलं जातं.

सरोगसीचे प्रकार काय आहेत

सरोगसीचे २ प्रकार आहेत. त्यांच्याबद्दल जाणून घेऊया-

पारंपारिक सरोगसी – या प्रकारच्या सरोगसीमध्ये वडिलांचे किंवा दात्याचे शुक्राणू सरोगेट आईच्या बीजांड्याशी जुळतात. मग डॉक्टर कृत्रिमरित्या शुक्राणू थेट सरोगेट महिलेच्या गर्भाशय ग्रीवा, फॅलोपियन ट्यूब किंवा गर्भाशयात प्रवेश करतात. यामुळे शुक्राणू कोणत्याही अडथळ्याशिवाय स्त्रीच्या गर्भाशयात पोहोचतात.

त्यानंतर सरोगेट माता नऊ महिने बाळाला तिच्या पोटात ठेवते. यामध्ये सरोगेट मदर ही बायोलॉजिकल मदर असते. अशा परिस्थितीत जन्माला येणाऱ्या वडिलांच्या शुक्राणूंचा वापर होत नसेल, तर डोनरचे शुक्राणूही वापरता येतात. जर डोनरच्या शुक्राणूंचा वापर केला असेल, तर वडील देखील अनुवांशिकरित्या मुलाशी संबंधित राहत नाहीत. याला पारंपारिक सरोगसी म्हणतात.

गर्भावस्थेतील सरोगसी- या प्रकारच्या सरोगसीमध्ये सरोगेट आईचा मुलाशी संबंध अनुवांशिकदृष्ट्या नसतो. म्हणजेच सरोगेट मातेच्या बीजांड्यांचा वापर गर्भावस्थेत केला जात नाही. यामध्ये सरोगेट मदर ही मुलाची जैविक आई नसते. ती फक्त मुलाला जन्म देते. वडिलांचे शुक्राणू आणि आईचे बीजांड किंवा डोनरचे शुक्राणू आणि बीजांड यांच्यात टेस्ट ट्यूब जुळल्यानंतर सरोगेट आईच्या गर्भाशयात त्याचे प्रत्यारोपण केले जाते.

WebMD च्या मते, यूएस मध्ये, गर्भधारणा सरोगसी कायदेशीरदृष्ट्या कमी क्लिष्ट आहे. कारण दोन्ही पालकांचे मुलाशी अनुवांशिक संबंध असतात. परिणामी, पारंपारिक सरोगसीपेक्षा गर्भधारणा सरोगसी अधिक सामान्य झाली आहे. येथे दरवर्षी सुमारे 750 बालके गर्भधारणा सरोगसीचा वापर करून जन्माला येतात.

गर्भधारणा सरोगसीची वैद्यकीय प्रक्रिया थोडी क्लिष्ट आहे. यामध्ये IVF पद्धतीचा अवलंब करून गर्भ तयार केला जातो आणि नंतर तो सरोगेट महिलेकडे हस्तांतरित केला जातो. जरी IVF पारंपारिक सरोगसीमध्ये देखील वापरले जाऊ शकते, परंतु बहुतेक प्रकरणांमध्ये केवळ कृत्रिम गर्भाधान (IUI) अवलंबले जाते. IUI ही खूप सोपी वैद्यकीय प्रक्रिया आहे. यामध्ये सरोगेट महिलेला सर्व प्रकारच्या चाचण्या आणि उपचार करावे लागत नाहीत. पारंपारिकपणे, सरोगेटचा वापर फक्त बीजांड्यासाठी केला जात असल्याने, ज्या स्त्रीला मूल होऊ इच्छित आहे, तिला बीजांड काढून टाकल्यामुळे सर्व समस्यांना तोंड द्यावे लागत नाही.

गर्भावस्थेतील सरोगसी भारतातील सर्व IVF केंद्रांमध्ये अधिक प्रचलित आहे. कारण यामुळे भविष्यात सरोगेट आई आणि मूल यांच्यातील संघर्षाचा धोका कमी होतो. या प्रकारच्या सरोगसीचे पुढे दोन प्रकारच्या व्यवस्थांमध्ये वर्गीकरण केले जाते- धर्मादाय हेतूंसाठी सरोगसी आणि व्यावसायिक सरोगसी.

(परोपकारी सरोगसी) Altruistic Surrogacy – परोपकारी सरोगसी म्हणजे जेव्हा जोडपे एखाद्या सरोगेटला त्यांच्यासोबत राहण्यासाठी आमंत्रित करतात, अशा परिस्थितीत सरोगेट स्त्री ओळखीची किंवा अनोळखी असू शकते. अशा परिस्थितीत सरोगेट आईचा सर्व खर्च जोडपे उचलतात.

व्यावसायिक सरोगसी- व्यावसायिक सरोगसीमध्ये मुलाला जन्म देण्यासाठी सरोगेट आईला पैसे दिले जातात. भारतात अनेक कारणांमुळे व्यावसायिक सरोगसीवर बंदी आहे.

सरोगेट निवडताना या गोष्टी लक्षात ठेवा

डॉ. क्षितिज मर्डिया, वैद्यकीय संचालक, इंदिरा IVF, उदयपूर, म्हणतात की, सरोगेट माता निरोगी आहे आणि तिचे वय 21 ते 40 वर्षांच्या दरम्यान आहे याची खात्री करणे महत्त्वाचे आहे.

रक्तदाब, रक्तातील साखरेची पातळी, थायरॉईड यासारख्या सामान्य फिटनेस चाचण्यांव्यतिरिक्त, सरोगेट महिलेचे मानसिक आरोग्य देखील तपासले पाहिजे.

याशिवाय सरोगेट महिलेने आधीच एका निरोगी मुलाला जन्म दिलेला असणं गरजेचं आहे.

प्रियांका आणि निक जोनास झाले आई-बाबा, सोशल मीडियावर सांगितली आनंदाची बातमी

भारतात सरोगसीचे काय नियम आहेत?

डॉ. राणा चौधरी, मसिना हॉस्पिटल, भायखळा, मुंबई येथील स्त्रीरोग आणि प्रजनन औषध विशेषज्ञ, म्हणाले की, भारतात व्यावसायिक सरोगसीवर बंदी आहे. अशा परिस्थितीत सरोगेट स्त्री विवाहित असावी आणि तिला स्वतःचे एक मूल असावे असा निकष आहे. सरोगेट महिलेचे वय 25 ते 35 दरम्यान असावे. स्त्री ही सरोगसीचा पर्याय निवडणाऱ्या जोडप्याच्या कुटुंबातील असावी. नवीनतम सरोगसी नियमन विधेयकानुसार, व्यावसायिक सरोगसीवर बंदी घालण्यात आली आहे आणि केवळ परोपकारी सरोगसी केली जाऊ शकते. ज्यामध्ये वैद्यकीय खर्च आणि सरोगेटचे विमा संरक्षण याशिवाय इच्छुक पालकांकडून इतर कोणतेही शुल्क किंवा खर्च कव्हर केला जाणार नाही.

“नवीन नियमानुसार, सरोगेटचे वय आता 25-35 वर्षांच्या दरम्यान ठेवण्यात आले आहे आणि ती तिच्या आयुष्यात फक्त एकदाच सरोगेट म्हणून काम करू शकते. पूर्वी ते तीनदा होते.” असं डॉ. चौधरी म्हणाले.

पूर्वी व्यावसायिक सरोगसी भारतात खूप प्रचलित होती आणि त्यासाठी 15 ते 30 लाख रुपये किंवा त्याहून अधिक खर्च येत असे. पण आता संपूर्ण उद्देश सरोगेटच्या हिताचे रक्षण करणे हा आहे जेणेकरून सरोगसीच्या प्रक्रियेदरम्यान तिची चांगली काळजी घेतली जाऊ शकते आणि तिचे शोषण होऊ नये.