पैसा-पाणी: Trump भारतात iPhone बनवण्याविरोधात का?

“चीन प्लस वन" रणनीती

Apple ही अमेरिका देशातील नफ्याने आणि मार्केट कॅपने दुसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. पण तिचा सर्वात यशस्वी प्रॉडक्ट – iPhone – अमेरिकेत बनत नाही. 2020 पर्यंत सर्व iPhone चीनमध्ये बनत होते. अमेरिकेने चीनवर टॅरिफ वाढवले आणि कोविड लॉकडाउननंतर अनेक कंपन्यांनी चीनवरील अवलंबन कमी करणे सुरू केले. त्यातून “चीन प्लस वन” ही रणनीती तयार झाली. 

म्हणजेच चीनसोबत इतर देशांतही उत्पादन सुरू करणे. याचा परिणाम असा की सध्या 80% iPhone चीनमध्ये आणि 20% भारतात तयार होतात. पुढच्या वर्षी भारतातील उत्पादन 25% वर नेण्याचा Apple चा विचार आहे.

भारतात 5 कोटी iPhone

Apple ला आकर्षित करण्यासाठी भारत सरकारने PLI (Performance Linked Incentive) योजना सुरू केली. विक्रीच्या प्रमाणात सरकार कंपन्यांना थेट प्रोत्साहन देते. भारतात उत्पादन महाग पडते, हे आधी कंपन्यांचे म्हणणे होते. PLI योजनेने ही तफावत कमी करण्याचा प्रयत्न केला आहे. परिणामी, आज भारतात दरवर्षी सुमारे 5 कोटी iPhone तयार होतात. पाच वर्षांपूर्वी हेच उत्पादन काही लाखांवर होते.

ट्रम्प यांचा उद्देश आहे की, अमेरिकन कंपन्यांनी देशातच उत्पादन करावे. यामुळे देशात रोजगार निर्माण होतील. त्यामुळेच त्यांनी आयात मालावर टॅरिफ लावण्याची घोषणा केली. त्यांनी भारतासह अनेक देशांना 90 दिवसांची सूट दिली होती. याचा फायदा Apple ने घेतला आणि जून तिमाहीत भारतात बनवलेले iPhone अमेरिका बाजारात निर्यात केले. आता तर अमेरिका-चीनमध्ये टॅरिफ करारही झाला आहे.

Apple ने ट्रम्पना खूश करण्यासाठी अमेरिकेत $500 अब्ज गुंतवणुकीची घोषणा केली आहे. पण यात iPhone निर्मिती समाविष्ट नाही. ट्रम्प यांनी कितीही दबाव टाकला, तरी Apple भारत किंवा चीनमधून उत्पादन हलवणार नाही. कारण स्पष्ट आहे, अमेरिकेत iPhone तयार करण्याची किंमत ही $3000 पर्यंत जाऊ शकते. तर सध्या ही किंमत $1000 आहे. कामगार खर्च अमेरिकेत जास्त आहे. त्यामुळे हेच अर्थकारण हे ट्रम्प यांच्या राजकारणावर भारी पडणार हे निश्चित.