Personal Finance: चुकीला माफी नाही.. चेकवर सही चुकली की तुमचा कार्यक्रम झालाच! सहीसाठी 7 Tips ठेवा लक्षात!

अस्मिताचे ATM कार्ड अचानक खराब झालं. पण तिला त्याचवेळी कोणाला तरी पैसे द्यायचे होते. त्यामुळे तिने घाईघाईत तिचे चेकबुक काढले आणि चेक भरून संबंधित व्यक्तीला तो चेक दिला. पण ज्या व्यक्तीला पैसे द्यायचे होते त्याच्या खात्यात पैसे पोहोचले नाहीत. याउलट, चेक बाउन्स झाला. अस्मिताने ज्या बँकेचे चेकबुक भरले होते त्या बँकेकडे चेक क्लिअरन्सच्या दिवशी खात्यात पुरेशी रक्कम नव्हती.

भारतीय कायद्यानुसार चेक बाउन्स होणे हा गुन्हा आहे आणि कधीकधी अगदी लहानशी चूक देखील तुम्हाला महागात पडू शकते. पर्सनल फायनान्सच्या (Personal Finance) या सीरिजमध्ये, आम्ही तुम्हाला चेकवर सही करताना कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात हे सांगणार आहोत. 

चेकवर सही करण्यासाठी महत्वाचे नियम

• योग्य सही करा.
• बँकेत नोंदणीकृत तुमच्या सहीशी ते जुळणे महत्त्वाचे आहे.
• काळा किंवा निळा पेन वापरा.
• कधीही लाल किंवा हिरवा पेन वापरू नका.
• ओव्हरराईट करणे टाळा.
• चेकमध्ये कोणताही बदल केल्यास तो अवैध ठरू शकतो.
• पूर्ण नाव आणि रक्कम स्पष्ट लिहा.
• चेकवर रिकामी जागा सोडू नका.. त्यावर पेनाने काट मारा
• ‘A/C Payee Only’असे लिहा.
• जेणेकरून चेक दुसऱ्याच्या खात्यात जमा होऊ शकणार नाही.
• कृपया योग्य तारीख लिहा.
• 3 महिन्यांनंतर चेक जुना (Stale) होतो.
• 'Bearer' हा शब्द खोडा.
• जेणेकरून इतर कोणीही ते वापरू शकणार नाही.

जर सही जुळत नसेल तर?

जर तुम्ही सही केलेला चेक हा बँकेच्या नोंदींशी जुळत नसतील तर तो चेक नाकारला जाईल. “Signature Mismatch” असे मानले जाते आणि तुम्हाला एक सूचना मिळते. अनेक वेळा बँक यासंबंधी दंड देखील आकारते.

चेक बाउन्स झाला तर काय होईल?

• दंड आकारला जाईल – ₹150 ते ₹750
• कायदेशीर कारवाई शक्य - 2 वर्षांचा तुरुंगवास + दुप्पट रकमेचा दंड.
• तुमचा क्रेडिट स्कोअर खराब होऊ शकतो.
• NI Act च्या कलम 138 अंतर्गत चेक बाउन्स होणे हा फौजदारी गुन्हा आहे.

चेकचा गैरवापर कसा होतो?

• सही केलेला कोरा चेक दुसरी व्यक्ती रक्कम टाकून आपल्या बँकेत क्लिअरन्ससाठी टाकू शकतो.
• जर चेक चोरीला गेला तर फसवणूक होऊ शकते.
• चुकीचे नाव किंवा नाव वगळल्याने फसवणूक होऊ शकते.

चुका टाळण्यासाठी टिप्स

• चेकवर 'A/C Payee' आणि 'Not Negotiable' असे लिहा.
• कधीही कोरा चेक देऊ नका.
• स्वाक्षरी आणि तारीख तपासा.

जर तुम्ही एखाद्याला चेक देत असाल तर या 5 गोष्टी करा

• पूर्ण नाव भरा (बँक रेकॉर्डप्रमाणे).
• रक्कम आकड्यांमध्ये आणि शब्दांमध्ये लिहा.
• रिकाम्या जागेत एक काट मारा.
• कृपया “A/C Payee Only” असे लिहा.
• तुम्ही Memo मध्ये पेमेंटचे कारण देखील प्रविष्ट करू शकता (Optional).

निष्कर्ष:

चेक हा एक विश्वासार्ह पण संवेदनशील दस्तऐवज आहे. एक छोटीशी चूक तुमचे हजारो किंवा लाखो रुपयांचे नुकसान देखील करू शकते. म्हणून पुढच्या वेळी जेव्हा तुम्ही चेकवर सही कराल तेव्हा हे नियम लक्षात ठेवा.