भारतात पहिल्या टेस्ट ट्यूब बेबीला जन्माला आणणाऱ्या डॉक्टरने स्वत:चंच का संपवलं जीवन?
Architect of India First Test Tube Baby : डॉ. सुभाष मुखर्जी (Dr. Subhash Mukherjee) हे भारतीय शास्त्रज्ञ आणि चिकित्सक होते. त्यांना भारतात आयव्हीएफ किंवा टेस्ट ट्यूब बेबीचे (Test Tube Baby) जनक म्हणून ओळखले जाते.
ADVERTISEMENT
Architect of India First Test Tube Baby : डॉ. सुभाष मुखर्जी (Dr. Subhash Mukherjee) हे भारतीय शास्त्रज्ञ आणि चिकित्सक होते. त्यांना भारतात आयव्हीएफ किंवा टेस्ट ट्यूब बेबीचे (Test Tube Baby) जनक म्हणून ओळखले जाते. त्यांनी इन-व्हिट्रो फर्टिलायझेशन (IVF) वापरून भारतातील पहिले आणि जगातील दुसरे टेस्ट ट्यूब बेबी तयार केले. मुखर्जी यांनी क्रायोबायोलॉजिस्ट सुनीत मुखर्जी आणि स्त्रीरोगतज्ज्ञ डॉ. सरोज कांती भट्टाचार्य यांच्या सहकार्याने हा इतिहास रचला होता. (Subhash Mukherjee Who is the Architect of Indias First Test Tube Baby Contribution in ivf Procedure)
ADVERTISEMENT
ब्रिटीश डॉक्टर पॅट्रिक स्टेप्टो आणि रॉबर्ट एडवर्ड्स यांच्यानंतर भारतात IVF करणारे मुखर्जी हे भारतातील पहिले आणि जगातील दुसरे डॉक्टर ठरले. त्यांच्यामुळे ‘दुर्गा’ (कनुप्रिया अग्रवाल) या पहिल्या टेस्ट ट्यूब बेबीचा जन्म झाला. आजही सुभाष मुखर्जी यांची ही IVF पद्धत बहुतेक प्रकरणांसाठी वापरली जाते.
वाचा : Bihar Politics : शशी थरूर नितीश कुमारांना म्हणाले ‘स्नोलीगस्टर’, लोक शोधताहेत अर्थ?
सुभाष मुखर्जी यांच्याबाबत सविस्तर माहिती
मुखर्जी यांचा जन्म 16 जानेवारी 1931 रोजी बिहारमधील हजारीबाग येथे झाला. त्यांनी कोलकाता विद्यापीठातून फिजियोलॉजीमध्ये बॅचलर पदवी प्राप्त केली आणि कोलकाता नॅशनल मेडिकल कॉलेजमधून एमबीबीएस पूर्ण केले. मुखर्जी यांनी कोलकाता विद्यापीठातून ‘रिप्रॉडक्टिव्ह फिजिओलॉजी’ या विषयात पीएचडी प्राप्त केली.
हे वाचलं का?
1967 मध्ये त्यांनी एडिनबर्ग विद्यापीठातून ‘रिप्रोडक्टिव्ह एंडोक्राइनोलॉजी’ या विषयात दुसरी पीएचडी पदवी पूर्ण केली. तर, 1968 ते 1975 या काळात एनआरएस मेडिकल कॉलेज, कोलकाता येथे फिजिओलॉजीचे प्राध्यापक म्हणून त्यांनी काम केले.
वाचा : Sanjay Raut : …तेव्हा ईडीची शाई संपते का? राऊतांचा सरकारवर घणाघात
सामाजिक बहिष्कार आणि अपमानाचा करावा लागला सामना
युनायटेड किंगडममध्ये पहिल्या IVF बाळाच्या जन्मानंतर जवळपास 67 दिवसांनी 3 ऑक्टोबर 1978 रोजी दुर्गाचा जन्म झाला. तसंच, या यशानंतर मुखर्जींना तत्कालीन पश्चिम बंगाल राज्य सरकारकडून सामाजिक बहिष्कार आणि अपमानाचा सामना करावा लागला. भारत सरकारने त्यांना आंतरराष्ट्रीय परिषदांमध्ये भाग घेण्यास नकार दिला.
ADVERTISEMENT
मिळालेल्या माहितीनुसार, डॉ. सुनीत मुखर्जी यांनी दावा केला होता की, सुरुवातीला सुभाष मुखर्जींना ते काय करतात हे कोणालाही कळू द्यायचं नव्हतं, कारण त्यांना IVF प्रयोगाचा परिणाम काय असेल हे माहीत नव्हतं. सुनीत मुखर्जी यांच्या दाव्यांची चौकशी करण्यासाठी सरकारी पॅनल तयार करण्यात आले होते. यावेळी समितीने सुभाष मुखर्जी यांच्या विरोधात निकाल देऊन त्यांचा अपमान केला. हा अपमान मुखर्जींना सहन झाला नाही आणि 19 जून 1981 रोजी त्यांनी कोलकाता येथील राहत्या घरी आत्महत्या केली.
ADVERTISEMENT
वाचा : डॉक्टर दाम्पत्यात पेटलेल्या वादाच्या ठिणगीने घेतलं भयानक वळण; संसाराची झाली राखरांगोळी!
मृत्यूनंतर प्रयत्नांना मिळाली खरी ओळख
मुखर्जींच्या मृत्यूनंतर पाच वर्षांनी, भारतातील पुनरुत्पादक जीवशास्त्रज्ञ टीसी आनंद कुमार यांनी टेस्ट ट्यूब बेबींबद्दल एक वैज्ञानिक दस्तऐवज प्रकाशित केलं. ऑगस्ट 1986 मध्ये, भारतातील पहिली अधिकृत टेस्ट ट्यूब बेबी, हर्षा चावडा यांचा जन्म झाला आणि आनंद यांना अधिकृतपणे शास्त्रज्ञ म्हणून श्रेय देण्यात आले ज्याने भारतात पहिली टेस्ट ट्यूब बेबी तयार केली.
पण, आनंदने मुखर्जींच्या स्वतःच्या नोट्स आणि शोधनिबंध तपासले आणि त्यांना असे आढळले की मुखर्जी बरोबर आहेत आणि ते भारतातील टेस्ट ट्यूब बेबीचे जनक आहेत. त्यानंतर, आनंद यांनी 8 फेब्रुवारी 1997 रोजी कोलकाता येथे आयोजित तिसऱ्या नॅशनल काँग्रेस ऑन असिस्टेड रिप्रॉडक्टिव्ह टेक्नॉलॉजी अँड ॲडव्हान्सेस इन इन्फर्टिलिटी मॅनेजमेंटमध्ये सुभाष मुखर्जी मेमोरियल ऑरेशन दिले आणि “भारताच्या पहिल्या टेस्ट ट्यूब बेबी” बद्दल बोलले. “आर्किटेक्ट:” शीर्षकाचा लेख प्रकाशित केला. डॉ. सुभाष मुखर्जी” डॉ. आनंद यांच्या प्रयत्नांमुळे अखेरीस भारतीय वैद्यकीय संशोधन परिषदेने मुखर्जी यांच्या कार्याला मान्यता दिली.
ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT