Monkeypox कसा होतो, कोणती चाचणी करावी लागते आणि रुग्णाला क्वारंटाईन करावं लागतं का?

मंकी पॉक्स म्हणजे काय? (what is Monkypox)

– मंकी पॉक्स हा एक विषाणूजन्य आजार आहे. १९७० मध्ये या आजाराचा पहिला रुग्ण कांगो या देशात आढळला होता. ‘ऑर्थोपॉक्स व्हायरस’ या डीएनए प्रकारच्या विषाणूमुळे हा आजार होतो. तसंच काही प्रकारच्या खारी आणि उंदरामध्ये विषाणू आढळून आल्यामुळे हे प्राणी या विषाणूचा नैसर्गिक स्त्रोत आहेत, असं संशोधनातून समोर आलंय.

मंकी पॉक्सची आजाराची लक्षणे काय? (monkey pox symptoms)

ताप येणं, लसिका ग्रंथींना (कानामागील, काखेतील, जांघेतील लसिका ग्रंथी) सूज येणं, डोकेदुखी, अंगदुखी, थंडी वाजणं, घाम येणं, घसा खवखवणं आणि खोकला या अशी लक्षणे साधारणत मंकी पॉक्सचा संसर्ग झालेल्या रुग्णामध्ये दिसून येतात. कुपोषण, कृमी प्रादुर्भाव अणि प्रतिकार शक्ती कमी असलेल्या समुदायामध्ये मंकीपॉक्स आजार गंभीर होण्याचा धोका असतो.

कांजण्या, नागीण, गोवर, सिफिलिस दुसरी स्टेज, हँड, फूट माऊथ डिसीज इत्यादी मंकी पॉक्स सदृश इतर आजार आहेत. मंकी पॉक्स आजारामुळे न्यूमोनिया, सेप्सिस, मेंदूतील गुंतागुंत, दृष्टीपटलाचा संसर्ग (यामध्ये दृष्टी जाऊदेखील शकते) आदी गुतांगूत निर्माण होऊ शकते. या आजाराचा मृत्युदर सर्वसाधारणपणे ३ ते ६ टक्के आहे.

मंकीपॉक्स आजाराचा कालावधी किती?

मंकीपॉक्स आजाराचा अधिशयन कालावधी ६ ते १३ दिवस असला आहे. हा कालावधी ५ ते २१ दिवसांपर्यंतही असू शकतो. संसर्गजन्य कालावधी अंगावर पुरळ उठण्यापूर्वी १ ते २ दिवसांपासून ते त्वचेवरील फोडांवरील खपल्या पडेपर्यंत किंवा ते पूर्णपणे बरे होईपर्यंत असतो. असा बाधित रुग्ण इतर व्यक्तींसाठी संसर्गजन्य रुग्ण असतो.

मंकीपॉक्स कसा प्रसरतो?

व्यक्ती-व्यक्तीमध्ये थेट शारीरिक संपर्क येतांना शरीर द्रव, लैंगिक संपर्क किंवा जखम, घाव यातील स्त्राव, तसेच बाधित व्यक्तींनी वापरलेल्या कपड्यापासून, जास्तीत जास्त वेळ बाधित व्यक्तीच्या संपर्कात आल्यास त्या व्यक्तीच्या श्वसन मार्गातून बाहेर पडणाऱ्या मोठ्या थेंबावाटे इतर व्यक्तीला संसर्ग होतो. बाधित प्राणी चावल्यामुळे किंवा बाधित प्राण्याचे मांस न शिजवता खाण्यामुळेदेखील या आजाराचा संसर्ग होऊ शकतो. मधुमेह, रक्तदाब, प्रतिकार कमी असलेल्या व्यक्तीला मंकी पॉक्स आजार होण्याची शक्यता जास्त आहे.

मंकीपॉक्सचा संशयित रुग्ण कसा ओळखला जातो?

गेल्या तीन आठवड्यात मंकी पॉक्स बाधित देशांमध्ये किंवा राज्यामध्ये प्रवास केलेल्या व्यक्तीमध्ये शरीरावर अचानक पुरळ उठणे, सूजलेल्या लसिका ग्रंथी, ताप, डोकेदुखी, अंगदुखी, प्रचंड थकवा अशी लक्षणं आढळणाऱ्या व्यक्तीला संशयित रुग्ण म्हणून ओळखलं जातं. संभाव्य रुग्णः ज्या कारणाने या आजाराचा प्रसार, संसर्ग होतो अशा प्रकारचा संपर्क संशयित रुग्णांशी आलेली व्यक्ती संभाव्य रुग्ण मानण्यात येते.

मंकीपॉक्स झाल्याचं निदान कसं केलं जातं?

प्रयोगशाळेत पी.सी.आर. चाचणी अथवा सिक्वेन्सिंगद्वारे मंकीपॉक्स या आजाराचं निदान केलं जाते. मंकी पॉक्सचा प्रसार रोखण्यासाठी निदान झालेल्या रुग्णाच्या कपड्यांशी अथवा अंथरुण-पांघरुणाशी संपर्क येऊ न देणं, हातांची स्वच्छता ठेवणं, आरोग्य संस्थांमध्ये मंकी पॉक्स रुणांवर उपचार करताना पीपीई किटचा वापर करणं आदी काळजी घ्यावी लागते.

मंकी पॉक्सचा एक रुग्णदेखील साथरोगाचा उद्रेक असल्यास पूरक असतो. त्यामुळे आरोग्य विभागाकडून अशा प्रत्येक रुग्णाचे अन्वेषण शीघ्र प्रतिसाद पथकामार्फत सर्व्हेक्षण करण्यात येणार आहे. या रुग्णांचे रक्त, रक्तद्रव, फुटकळ्यातील द्रव आणि मूत्र हे नमुने संकलित करुन पुणे येथील राष्ट्रीय विषाणू विज्ञान संस्थतेत पुढील चाचणीसाठी पाठवलं जाणार आहे. प्रत्येक बाधित रुग्णाच्या निकट संपर्कातील व्यक्तींचे सर्वेक्षण करण्यात येणार आहे. संशयित रुग्णांना विलगीकरणात उपचारासाठी आवश्यक यंत्रणा सरकारकडून उभारली जाणार आहे.

मंकीपॉक्स झालेल्या रुग्णाला क्वारंटाईन करावं लागतं का?

मंकी पॉक्स रुग्णाला विलगीकरण कक्षात किंवा घरच्या घरी वेगळ्या खोलीत ठेवावं. या ठिकाणी हवा खेळती राहण्यासाठी स्वतंत्र व्यवस्था असावी. रुग्णाने ट्रिपल लेयर मास्कचा वापर करावा. कातडीवरील पुरळ, फोड नीट झाकण्यासाठी त्याने लांब बाह्याचे शर्ट आणि पायघोळ पॅन्ट असा पोषाख वापरावा. जोपर्यंत रुग्णाच्या कातडीवरील पुरळ, फोड पूर्णपणे बरे होत नाहीत आणि त्यावरील खपल्या गळून जात नाही तो पर्यंत त्याला क्वारंटाईनमध्येच ठेवावं. पुरेशा प्रमाणात हायड्रेशन मिळेल याची दक्षता घ्यावी.

‘नागरिकांनी घाबरुन जाऊ नये परंतु काळजी घेण्याची आवश्यकता आहे. कोरोना विषाणूच्या वेळी ज्याप्रमाणे आपण नियमांचे पालन करीत होतो. त्याचप्रमाणे सर्वांनी नियमांचे पालन करावे. आपल्या भागात एखादी मंकी पॉक्ससदृश लक्षणं असलेली व्यक्ती आढळल्यास तात्काळ विलगीकरण करावे. तसेच जवळच्या आरोग्य केंद्रात दाखल करावे. आजाराचा प्रसार होऊ नये यासाठी सर्वांनी खबरदारीचा उपाय म्हणून नियमांचे पालन करणे गरजेचे आहे,” असं शल्यचिकित्सक डॉ. अशोक नांदापूरकर यांनी म्हटलं आहे.

मंकीपॉक्सबद्दल तज्ज्ञांचा सल्ला काय?

डोळ्यात वेदना होणं अथवा दृष्टी अधू होणं, श्वास घ्यायला त्रास होणं किंवा छातीत दुखणं, शुद्ध हरवणं, झटके येणं, लघवीचं प्रमाण कमी होणं, रुग्ण तोंडावाडे अन्न-पाणी न घेणं, रुग्णास प्रचंड थकवा जाणवणं, अशा स्वरुपाची लक्षणं रुग्णामध्ये आढळल्यास तत्काळ तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.

रुग्णांच्या संपर्कात आलेल्यांमध्ये मंकी पॉक्ससारखी काही लक्षणं आढळून येत आहेत का हे पाहण्यासाठी बाधित रुग्णाशी त्याचा संपर्क आल्यापासून पुढील २१ दिवस दैनंदिन पाठपुरावा करणं आवश्यक आहे. त्याला ताप आल्यास त्याचा प्रयोगशाळा नमुना घेतला जावा. लक्षणं नसली तरीदेखील या सर्वेक्षण कालावधीमध्ये निकटसहवासिताने रक्तदान, अवयवदान अशा बाबी करु नयेत. निकटसहवासित शाळकरी मुलांना सर्वेक्षण कालावधीमध्ये शाळेत जाऊ देऊ नये. स्वरुपाच्या आदी उपाययोजना या आजाराचा प्रसार रोखण्यासाठी महत्वाच्या ठरतात, असं तज्ज्ञ सांगतात.