पैसा-पाणी: बेरोजगारी कशी दूर होईल?

प्रथम, रोजगारासंबंधी काही आकडेवारी समजून घेऊया

1. कामासाठी योग्य वयाची लोकसंख्या (15-64 वर्षे) - 96 कोटी
2. काम हवं असलेली लोकं (Labor Force) - 55%, म्हणजे, 55 कोटी
3. यापैकी, काम करणारे लोक - 50 ते 52 कोटी. निम्मे लोक शेती व्यवसायात आहेत.
4. नियमित पगारी नोकऱ्या फक्त 12 ते 13 कोटी लोकं आहेत. सरकारी नोकरी असलेल्यांची संख्या - 1.5 कोटी आहे.
5. बेरोजगार लोक (कामाच्या शोधात) - 3 ते 4 कोटी (3-5%).
6. तरुणांमधील बेरोजगारी - 17%

Morgan Stanley च्या ताज्या अहवालात असे म्हटले आहे की, येत्या काही वर्षांत भारतात 8.4 कोटी नोकऱ्यांची आवश्यकता असेल. आता या नोकऱ्या नेमक्या कुठून येतील? म्हणजेच एवढ्या लोकांसाठी रोजगार कुठून उत्पन्न होईल? उत्तर म्हणून, अहवालात असे म्हटले आहे की अर्थव्यवस्थेची वाढ 12% दराने झाली पाहिजे. सध्या, विकास दर 6-7% दरम्यान आहे. त्यात असेही म्हटले आहे की, जर सध्याचा वेग असाच राहिला तर बेरोजगारी आणखी वाढेल. सध्याची पातळी राखायची असेल तरी 9% वाढ आवश्यक असेल. हे लक्षात घेतले पाहिजे की AI मुळे देखील काही जणांच्या नोकऱ्या जाऊ शकते.

Morgan Stanley ने सुचवलेल्या उपाययोजनांमध्ये निर्यात वाढवणे समाविष्ट आहे. जागतिक बाजारपेठेतील निर्यातीमध्ये आपला वाटा 1.5% आहे. अमेरिकेने अडथळे निर्माण केले आहेत आणि आपल्याला इतर देशांवरही लक्ष केंद्रित करण्याची आवश्यकता आहे. शिवाय, पायाभूत सुविधा आणि उत्पादनावर भर देण्यात आला आहे. सरकार या सर्व क्षेत्रांकडे लक्ष देत आहे, परंतु दुप्पट लक्ष केंद्रित करण्याची गरज नाही. बेरोजगारी दूर करण्यासाठी दुप्पट वाढ आवश्यक आहे, अन्यथा, "विकसित भारत" हा फक्त एक नारा राहील.