नवी दिल्ली: भारत-पाकिस्तान सीमेवर, विशेषतः नियंत्रण रेखेवर (Line of Control - LoC) पाकिस्तानकडून रात्रीच्या वेळी गोळीबार किंवा संघर्षविराम उल्लंघनाच्या घटना वारंवार घडत आहेत. विशेषतः 2025 मधील पहालगाम दहशतवादी हल्ल्यानंतर (22 एप्रिल 2025), या घटनांमध्ये वाढ झाल्याचे दिसून येते. त्यातही रात्रीच्या वेळी सातत्याने पाकिस्तानकडून गोळीबार आणि ड्रोन हल्ले केले जात आहेत. पण हे हल्ले नेमके रात्रीच का केले जातात? याविषयी आपण नेमकी माहिती जाणून घेऊया.
ADVERTISEMENT
रात्री गोळीबार करण्याची प्रमुख कारणे
1. सामरिक आणि तांत्रिक फायदा
कमी दृश्यमानतेचा लाभ: रात्रीच्या अंधारात दृश्यमानता कमी असते, ज्यामुळे पाकिस्तानी सैन्याला भारतीय चौक्यांवर हल्ला करणे किंवा घुसखोरीचे प्रयत्न करणे सोपे जाते. रात्रीच्या वेळी थर्मल इमेजिंग आणि नाईट व्हिजन उपकरणांचा वापर करून पाकिस्तान आपल्या हालचाली लपवण्याचा प्रयत्न करतो.
हे ही वाचा>> 'तरुणांना पकडून सरळ थोबडवून काढायची', विंग कमांडर व्योमिकाचे 'ते' किस्से...
भारतीय सैन्याला त्रास देणे: रात्री गोळीबार करून पाकिस्तानी सैन्य भारतीय जवानांना सतर्क ठेवण्याचा आणि त्यांचा मानसिक ताण वाढवण्याचा प्रयत्न करते. यामुळे भारतीय सैन्याला सतत जागृत राहावे लागते, ज्याचा परिणाम त्यांच्या दैनंदिन कामकाजावर होऊ शकतो.
घुसखोरीसाठी पोषक वातावरण: रात्रीच्या अंधारात दहशतवादी घुसखोरी करणे सोपे जाते. पाकिस्तान समर्थित दहशतवादी गट, जसे की जैश-ए-मोहम्मद आणि लष्कर-ए-तय्यबा, रात्रीच्या वेळी घुसखोरीचे प्रयत्न करतात, आणि याला पाठबळ देण्यासाठी पाकिस्तानी सैन्य गोळीबार करून भारतीय सैन्याचे लक्ष विचलित करते.
2. राजकीय आणि प्रचारात्मक हेतू
आंतरराष्ट्रीय दबाव टाळणे: रात्रीच्या गोळीबारामुळे आंतरराष्ट्रीय समुदायाचे लक्ष कमी प्रमाणात आकर्षित होते, कारण या घटनांचे त्वरित दृश्य पुरावे मिळणे कठीण असते. यामुळे पाकिस्तानला आपली आक्रमकता लपवणे सोपे जाते.
अंतर्गत राजकारण: पाकिस्तानातील आर्थिक संकट आणि राजकीय अस्थिरता यामुळे सरकार आणि सैन्यावर अंतर्गत दबाव आहे. अशा परिस्थितीत भारताविरुद्ध आक्रमक कारवाया करून पाकिस्तानी सैन्य आणि सरकार आपल्या नागरिकांचे लक्ष अंतर्गत समस्यांवरून दुसरीकडे वळवण्याचा प्रयत्न करतात.
हे ही वाचा>> पाकिस्तानने पुन्हा केला मोठा गोळीबार! उरी, पूंछसह या भागात केला हल्ला, PM मोदींनी घेतलेल्या बैठकीत काय ठरलं?
भारताला उत्तेजित करणे: रात्रीच्या गोळीबारामुळे भारताला प्रत्युत्तर देण्यास भाग पाडले जाते, ज्याचा उपयोग पाकिस्तान "भारताची आक्रमकता" असा प्रचार करण्यासाठी करतो. यामुळे आंतरराष्ट्रीय मंचांवर भारताला दोषी ठरवण्याचा प्रयत्न केला जातो.
3. दहशतवादी कारवायांना पाठबळ
पहालगाम हल्ल्यानंतरची परिस्थिती: 22 एप्रिल 2025 रोजी पहालगाम येथे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यात 26 जणांचा मृत्यू झाला, ज्यामध्ये बहुतांश भारतीय पर्यटक होते. भारताने या हल्ल्यासाठी पाकिस्तान समर्थित दहशतवादी गटांना जबाबदार ठरवले. या हल्ल्यानंतर भारताने "ऑपरेशन सिंदूर" अंतर्गत पाकिस्तानात हवाई हल्ले केले. ज्यानंतर पाकिस्तानने रात्री गोळीबार आणि ड्रोन हल्ले करणं सुरू केलं आहे.
लष्कर-ए-तय्यबा आणि जैश-ए-मोहम्मद: या दहशतवादी गटांना पाकिस्तानी सैन्य आणि गुप्तचर यंत्रणा (ISI) यांच्याकडून सक्रिय पाठबळ मिळते. रात्रीच्या गोळीबारामुळे भारतीय सैन्याचे लक्ष विचलित होऊन घुसखोरीसाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण होते.
4. ड्रोन आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर
ड्रोन हल्ल्यांचा वाढता धोका: अलीकडील अहवालांनुसार, पाकिस्तानकडून रात्रीच्या वेळी ड्रोनचा वापर वाढला आहे. हे ड्रोन शस्त्रास्त्रे, स्फोटके आणि बेकायदा वस्तूंची तस्करीसाठी वापरले जातात. रात्रीच्या अंधारात ड्रोन पाठवून पाकिस्तान भारतीय हवाई संरक्षण यंत्रणेला आव्हान देण्याचा प्रयत्न करतो.
हल्ल्यांचे नियोजन: रात्रीच्या वेळी ड्रोन आणि मिसाइल हल्ल्यांचे नियोजन करणे सोपे जाते, कारण यामुळे भारतीय सैन्याला त्वरित प्रत्युत्तर देण्यासाठी कमी वेळ मिळतो.
अलीकडील घटना
पहालगाम हल्ला आणि त्याचे परिणाम: 22 एप्रिल 2025 रोजी पहालगाम येथील दहशतवादी हल्ल्यानंतर भारत-पाकिस्तान संबंधांमध्ये तीव्र तणाव निर्माण झाला. भारताने याला पाकिस्तान समर्थित हल्ला ठरवत कठोर कारवाई केली, ज्यामध्ये "ऑपरेशन सिंदूर" अंतर्गत 7 मे 2025 रोजी पाकिस्तानातील नऊ ठिकाणांवर हवाई हल्ले समाविष्ट होते.
रात्रीच्या गोळीबाराची सातत्यता: पहालगाम हल्ल्यानंतर पाकिस्तानने सातत्याने रात्रीच्या वेळी गोळीबार केला. उदाहरणार्थ, 24 एप्रिल ते 5 मे 2025 दरम्यान, पाकिस्तानी सैन्याने LoC वर अनेकदा "अनपेक्षित" गोळीबार केला, ज्याला भारताने प्रत्युत्तर दिले. 1 मे 2025 पर्यंत, पाकिस्तानने सलग सात रात्री युद्धविरामाचे उल्लंघन केले.
नागरिकांवर परिणाम: रात्रीच्या गोळीबारामुळे सीमावर्ती भागातील नागरिकांना मोठा त्रास सहन करावा लागतो. जम्मू आणि काश्मीरमधील पूंछ, सांबा आणि कठुआ जिल्ह्यांतील शेतकरी आपले पीक घाईघाईने काढत आहेत, तर काहींना सुरक्षित ठिकाणी स्थलांतर करण्यास सांगितले गेले आहे.
पाकिस्तानच्या रणनीतीचे विश्लेषण
सैन्य आणि ISI ची भूमिका: पाकिस्तानी सैन्य आणि ISI यांचा दहशतवादी कारवायांना पाठिंबा हा भारताविरुद्ध दीर्घकालीन रणनीतीचा भाग आहे. रात्रीचा गोळीबार हा दहशतवाद्यांना घुसखोरीसाठी संरक्षण देण्याचा आणि भारताला सतत तणावाखाली ठेवण्याचा प्रयत्न आहे.
आर्थिक आणि राजकीय संकट: पाकिस्तान सध्या तीव्र आर्थिक संकटातून जात आहे, ज्यामुळे सैन्य आणि सरकारवर अंतर्गत दबाव आहे. अशा परिस्थितीत भारताविरुद्ध आक्रमकता दाखवणे हा अंतर्गत असंतोष दडपण्याचा मार्ग आहे.
आंतरराष्ट्रीय दबावाला तोंड देणे: रात्रीच्या गोळीबारामुळे आंतरराष्ट्रीय समुदायाला त्वरित हस्तक्षेप करण्यासाठी पुरावे मिळत नाहीत, ज्यामुळे पाकिस्तानला आपली जबाबदारी नाकारणे सोपे जाते.
भारताची भूमिका आणि प्रत्युत्तर
कठोर कारवाई: भारताने रात्रीच्या गोळीबाराला "प्रमाणबद्ध आणि त्वरित" प्रत्युत्तर दिले आहे. उदाहरणार्थ, 7 मे 2025 रोजी भारतीय हवाई संरक्षण यंत्रणेने पाकिस्तानकडून आलेले आठ मिसाइल रोखले.
ऑपरेशन सिंदूर: भारताने पाकिस्तानातील दहशतवादी तळांवर हल्ले करून आपली कठोर भूमिका स्पष्ट केली आहे. यामुळे पाकिस्तानला रात्रीच्या गोळीबारासारख्या कारवायांद्वारे प्रत्युत्तर देण्यास भाग पाडले गेले आहे.
नागरिकांचे संरक्षण: भारताने सीमावर्ती भागातील नागरिकांना सुरक्षित ठिकाणी हलवण्यास सुरुवात केली आहे, ज्यामुळे रात्रीच्या गोळीबाराचा प्रभाव कमी होण्यास मदत होत आहे.
ADVERTISEMENT
