Israel-Palestine War: फक्त 41 किमी जमिनीच्या तुकड्यासाठी रक्ताचे पाट, काय आहे गाझापट्टी?

Gaza strip on map : पॅलेस्टिनी दहशतवादी संघटना हमासने इस्रायलवर केलेल्या हल्ल्यानंतर दोन्ही बाजूंच्या शेकडो लोकांना आपले प्राण गमवावे लागले आहेत. इस्रायलचे पंतप्रधान नेतान्याहू यांच्या युद्धाच्या घोषणेनंतर इस्रायलचे लष्कर आणि हवाई दल हमासच्या दहशतवाद्यांना प्रत्युत्तर देत आहेत. गाझा पट्टीवर सातत्याने रॉकेट हल्ले होत असून, त्यावर इस्रायल नेहमीच आक्रमक राहिला आहे. काय आहे गाझा पट्टी? आणि यावरून इस्रायल आणि पॅलेस्टाईन अनेक दशकांपासून संघर्ष का करताहेत? (what is Gaza Strip? And why Israel and Palestine have been coming face to face)

गाझा पट्टी म्हणजे काय?

गाझा पट्टी हा इस्रायल, इजिप्त आणि भूमध्य समुद्राच्या मधोमध असलेला एक छोटासा भूभाग आहे, जो जगातील सर्वात दाट लोकवस्तीचा भाग म्हणूनही ओळखला जातो. हमास ही दहशतवादी इस्लामिक पॅलेस्टिनी संघटना गाझामधूनच इस्रायलवर हल्ले करत आहे. गाझा पट्टी हे अंदाजे दहा किलोमीटर रुंद आणि 41 किलोमीटर लांबीचे क्षेत्र आहे आणि 2 दशलक्षाहून अधिक लोकांचे निवासस्थान असलेले ठिकाण आहे.

याचा अर्थ प्रति चौरस किलोमीटर सरासरी सुमारे 5,500 लोक राहतात. इस्रायलबद्दल बोलायचे झाल्यास, येथे सरासरी लोकसंख्येची घनता सुमारे 400 लोक प्रति चौरस किलोमीटर आहे, ज्यावरून गाझा किती दाट लोकवस्ती आहे हे समजू शकते.

40 टक्के लोकसंख्या 15 वर्षांपेक्षा कमी वयाची

गाझा पट्टीत राहणारे लोक पॅलेस्टिनी आहेत. येथे राहणाऱ्या लोकांमध्ये मूळ रहिवासी आणि निर्वासितांचा समावेश आहे. 1948 मध्ये इस्रायलची स्थापना झाल्यानंतर आणि त्यानंतर इस्रायल आणि पॅलेस्टिनी यांच्यातील लष्करी संघर्षानंतर निर्वासित गाझामध्ये पळून गेले. येथे राहणारे बहुतेक लोक उत्तरेकडे, विशेषतः गाझा शहरात राहतात. येथील लोकसंख्या खूपच तरुण आहे, सुमारे 40% लोकसंख्या 15 वर्षांपेक्षा कमी वयाची आहे.

हेही वाचा >> पती-मुलं पुण्यात, कॉल सुरू असतानाच…; नर्ससोबत इस्रायलमध्ये काय झालं?

पॅलेस्टिनी प्रदेशांमध्ये गाझा पट्टी आणि इस्रायली-व्याप्त वेस्ट बँक समाविष्ट आहे. वेस्ट बँक पूर्व जेरुसलेमची सीमा इस्रायल, मृत समुद्र आणि जॉर्डनला लागून आहे. गाझा पट्टी पूर्णपणे वेगळी आहे. खूप मोठी आहे परंतु कमी दाट लोकवस्ती आहे. पॅलेस्टाईन लिबरेशन ऑर्गनायझेशन (पीएलओ) मधील सर्वात मजबूत गट फतह पक्षाचे राज्य आहे, जो इस्रायलचा अस्तित्वाला मान्यता देतो आणि बहुतेक पाश्चात्य देश याला पॅलेस्टिनी लोकांचे प्रतिनिधित्व करणारा म्हणून ओळखतात.

असा इतिहास आहे

पॅलेस्टाईन आणि इतर अनेक मुस्लिम देशांनी इस्रायलला ज्यू राष्ट्र म्हणून मान्यता देण्यास नकार दिला आहे. 1947 नंतर जेव्हा संयुक्त राष्ट्रांनी पॅलेस्टाईनची ज्यू आणि अरब राष्ट्रांमध्ये विभागणी केली, तेव्हापासून पॅलेस्टाईन आणि इस्रायलमधील संघर्ष सुरूच आहे. यामध्ये एक महत्त्वाचा मुद्दा आहे तो राज्य म्हणून स्वीकारण्याचा आणि दुसरा गाझा पट्टीचा. जो इस्रायलच्या स्थापनेपासून इस्रायल आणि इतर अरब देशांमधील संघर्षाला कारणीभूत ठरला आहे.

जून 1967 च्या युद्धानंतर इस्रायलने पुन्हा गाझा पट्टी ताब्यात घेतली. त्यानंतर 25 वर्षे इस्रायलने आपला ताबा कायम ठेवला, परंतु डिसेंबर 1987 मध्ये गाझामधील पॅलेस्टिनी लोकांमध्ये दंगली आणि हिंसक संघर्षाने बंडाचे रूप धारण केले. सप्टेंबर 2005 मध्ये इस्रायलने त्या क्षेत्रातून माघार घेतली आणि गाझा पट्टीचे नियंत्रण पॅलेस्टिनी प्राधिकरण (PA)ला दिले. त्यानंतर इस्रायलने क्षेत्र संरक्षण आणि हवाई गस्त सुरू ठेवली.

गाझावर कोण राज्य करतं?

गाझा पट्टीवर 2007 पासून दहशतवादी इस्लामिक गट हमासचे राज्य आहे. हमासने इस्रायलसोबतची शांतता प्रक्रिया नाकारून आपल्या सनदेत इस्रायलचा नाश करण्याचे आवाहन केले आहे. गेल्या अनेक वर्षांपासून हमासचे अतिरेकी गाझामधून इस्रायलच्या भूभागावर रॉकेट हल्ले करत आहेत. मात्र, 7 ऑक्टोबरपासून सुरू झालेल्या या हल्ल्यात आत्तापर्यंत हाणामारी झाली आहे. हा सर्वात भीषण हल्ला असल्याचे बोलले जात आहे.

समजून घ्या >> Hamas समोर मोसाद का ठरली अपयशी? हल्ल्यामागील तीन प्रमुख कारणं

2007 मध्ये हमासने गाझा पट्टी ताब्यात घेतल्यापासून इस्रायलने याकडे “शत्रूचा प्रदेश” म्हणून पाहिले आहे आणि मोठ्या प्रमाणात तो बंद केला आहे. इस्रायलचे पाणी, जमीन आणि हवेवर नियंत्रण आहे. तेव्हापासून हमास इस्रायलवर ‘सेल्फ डिफेन्स’ हल्ले करत आहे. यामुळे भूतकाळात 2008-09, 2012, 2014 आणि 2021 मध्ये इस्रायली सैन्यासोबत चार मोठे लष्करी संघर्ष झाले आहेत.

बहुसंख्य लोकसंख्या गरीब

इजिप्त या एकमेव शेजारी देशानेही इस्रायलच्या गाझा नाकेबंदीला पाठिंबा दिला होता. परिणामी, आर्थिक अलिप्ततेमुळे परिस्थिती आणखीनच बिकट झाली आणि लोकसंख्येचा एक मोठा वर्ग अजूनही गरिबीत जगतो. 15 ते 24 वयोगटातील सुमारे 40% रहिवासी बेरोजगार आहेत. तरुण लोकसंख्येमध्ये गरीबी आणि संभावना आणि संधींचा अभाव ही कारणे हमासला सतत पाठिंबा मिळत आहे.

गाझाला पुरवठा कसा केला जातो?

इस्रायल आणि गाझा दरम्यान, लोकांच्या हालचालीसाठी एक सीमा (इरेझ) आणि मालासाठी एक सीमा आहे (केरेम शालोम/सुफा). इस्रायल किंवा इजिप्तमधून गाझा पट्टीत माल घेऊन जाणाऱ्या ट्रकद्वारे त्याचा वापर केला जातो. रफाला इजिप्तमध्ये जाण्याचा मार्ग देखील आहे. गाझामध्ये शस्त्रास्त्रांची वाहतूक रोखण्यासाठी इस्रायलकडून वस्तूंच्या आयातीवर कडक नियंत्रण ठेवले जाते. इजिप्तची सीमा देखील अनेकदा रोखली जाते जेणेकरून हमास बोगद्यांच्या जाळ्यातून मालाची तस्करी करण्याचा प्रयत्न करू शकेल.

हेही वाचा >> “फडणवीसांची हरकाम्या करून ‘लायकी’ काढली हे…”; ठाकरे गटाचा वर्मावर ‘बाण’

गाझा पट्टी मुख्यत्वे आंतरराष्ट्रीय मदतीवर अवलंबून आहे; युनायटेड नेशन्सच्या मते, याचा परिणाम सुमारे 80% लोकसंख्येवर होतो. अजूनही छावण्यांमध्ये राहणाऱ्या आणि मदत वितरणावर पूर्णपणे अवलंबून असलेल्या अनेक निर्वासितांची परिस्थिती अत्यंत वाईट आहे. गाझालाही सातत्याने वीजपुरवठा खंडित होण्याचा त्रास होतो आणि अनेकदा वीज दिवसातून काही तासच उपलब्ध असते. पाण्याची टंचाई आहे आणि बहुतांश लोकसंख्येला पिण्याचे शुद्ध पाणी नाही. आरोग्य सेवा प्रणाली देखील आंतरराष्ट्रीय मदतीवर अवलंबून आहे आणि विशेषत: इस्रायलशी लष्करी संघर्षाच्या वेळी, अनेकदा दबून जाते.