ADITYA-L1 MISSION ISRO: भारताची ‘सूर्य’झेप, पाहा कसं झालं आदित्य-L1 चं लाँचिंग

मिशनच्या प्रक्षेपणापूर्वी इस्रोचे प्रमुख एस सोमनाथ म्हणाले होते की, ‘आदित्य एल-1 मिशन लाँच करण्याची तयारी सुरू आहे. ही मोहीम 2 सप्टेंबर रोजी सकाळी 11.50 वाजता आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा अंतराळ स्थानकावरून प्रक्षेपित केली जाईल. पृथ्वी आणि सूर्य यांच्यातील एक निश्चित अंतर कापल्यानंतर आदित्य L-1 या अंतराळयानाला L-1 बिंदूवर घेऊन जाईल. L1 हे सूर्य आणि पृथ्वीमधील एकूण अंतराच्या एक टक्का आहे. म्हणजेच 15 लाख किलोमीटर. तर सूर्यापासून पृथ्वीचे अंतर 15 कोटी किलोमीटर आहे.’

इथे पाहा Aditya-L1 चं कसं झालं लाँचिंग

1. मुंबई Tak: https://www.youtube.com/watch?v=Tv9f8EG_8Zg
2. इस्रो वेबसाइट: https://www.isro.gov.in/
3. फेसबुक: https://facebook.com/ISRO
4. YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=_IcgGYZTXQw

इस्रोचे प्रमुख पुढे म्हणाले की, ‘आदित्य एल-1 मिशन ही सूर्याचे निरीक्षण करणारी इस्रोची पहिली समर्पित अंतराळ मोहीम असणार आहे. प्रक्षेपणाची तयारी अंतिम टप्प्यात पोहोचली आहे. रॉकेट आणि उपग्रह तयार आहेत. प्रक्षेपणाची तालीमही पूर्ण झाली आहे. इस्रोचे सर्वात विश्वासार्ह रॉकेट PSLV-C57 आदित्य-L1 पृथ्वीच्या खालच्या कक्षेत प्रक्षेपित करेल. यानंतर, तीन किंवा चार कक्षा चालवल्यानंतर, ते थेट पृथ्वीच्या प्रभाव क्षेत्राच्या (SOI) बाहेर जाईल. त्यानंतर क्रूझचा टप्पा सुरू होईल. हे थोडं जास्त काळ सुरू राहील.’

हे ही वाचा >> ISRO मध्ये नोकरी कशी मिळवायची? पात्रता, पगार आणि अर्ज प्रक्रिया जाणून घ्या..

आदित्य-एल 1 हे हॅलो ऑर्बिटमध्ये (Halo Orbit) समाविष्ट केले जाईल. जेथे L1 बिंदू आहे. हा बिंदू सूर्य आणि पृथ्वी यांच्यामध्ये स्थित आहे. पण सूर्यापासून पृथ्वीच्या अंतराच्या तुलनेत ते फक्त 1 टक्के आहे. या प्रवासासाठी 127 दिवसांचा कालावधी लागणार आहे. हे अवघड मानले जाते कारण त्याला दोन मोठ्या कक्षेत जावे लागते.

वेगावर नियंत्रण न ठेवल्यास मोठा धोका

पहिली अवघड कक्षा म्हणजे पृथ्वीच्या SOI च्या बाहेर जाणे. कारण पृथ्वी आपल्या गुरुत्वाकर्षण शक्तीने आपल्या सभोवतालची प्रत्येक गोष्ट खेचते. यानंतर क्रूज टप्पा येतो आणि हॅलो ऑर्बिटमध्ये L1 स्थान प्राप्त होते. पण यावेळी जर यानाचा वेग इथे नियंत्रित केला नाही तर ते सरळ सूर्याकडे जात राहील आणि ते जळून खाक होईल.

आदित्य-L1 यान नेमकं कुठे तैनात असेल?

सूर्याचे स्वतःचे गुरुत्वाकर्षण आहे. म्हणजेच गुरुत्वाकर्षण बल. पृथ्वीचे स्वतःचे गुरुत्वाकर्षण आहे. अंतराळात जिथे या दोघांची गुरुत्वाकर्षणाची टक्कर होते. किंवा पृथ्वीचे गुरुत्वाकर्षण जिथे संपते तिथून सूर्याच्या गुरुत्वाकर्षणाचा प्रभाव सुरू होतो. या बिंदूला Lagrange Point म्हणतात. भारताचा आदित्य लारेंज पॉइंट वन म्हणजेच L1 येथे तैनात असेल.

पृथ्वी आणि सूर्य यांच्यातील 1% अंतर कापेल

दोन्हीच्या गुरुत्वाकर्षणाच्या मर्यादेमुळे एखादी छोटी वस्तू तिथे जास्त काळ राहू शकते. ती दोघांच्या गुरुत्वाकर्षणात अडकलेली असेल. त्यामुळे अवकाशयानाचे इंधन कमी वापरले जाते. तो बराच वेळ काम करतो. L1 हे सूर्य आणि पृथ्वीमधील एकूण अंतराच्या एक टक्का आहे. म्हणजे 15 लाख किलोमीटर. तर सूर्यापासून पृथ्वीचे अंतर 15 कोटी किलोमीटर आहे. आपल्या सूर्यमालेला फक्त सूर्यापासून ऊर्जा मिळते. त्याचे वय सुमारे 450 कोटी वर्षे मानले जाते. सौरऊर्जेशिवाय पृथ्वीवर जीवन शक्य नाही. सूर्यमालेतील सर्व ग्रह सूर्याच्या गुरुत्वाकर्षणाने स्थिर असतात. अन्यथा तो फार पूर्वीच खोल अवकाशात तरंगत राहिला असता.

हे ही वाचा >> Chandrayaan-3 नंतर ISRO चं लक्ष सूर्यावर, कशी असेल Aditya-L1 मोहीम?

सूर्य सतत आग का ओकतो?

न्यूक्लियर फ्यूजन सूर्याच्या मध्यभागी म्हणजेच गाभ्यामध्ये होते. त्यामुळे सूर्य आजूबाजूला आग ओकताना दिसतो. पृष्ठभागाच्या किंचित वर म्हणजेच त्याच्या फोटोस्फियरचे तापमान 5500 अंश सेल्सिअसपर्यंत राहते. सूर्याचा अभ्यास यासाठी केला जात आहे की, जेणेकरून सूर्यमालेतील इतर ग्रहांबाबत अधिक माहिती मिळू शकते.

अवकाशातील हवामान जाणून घेणे महत्त्वाचे का?

सूर्यामुळे पृथ्वीवर किरणोत्सर्ग, उष्णता, चुंबकीय क्षेत्र आणि चार्ज केलेले कण यांचा सतत प्रवाह असतो. या प्रवाहाला सौर वारा म्हणतात. ते उच्च ऊर्जा प्रोटॉन बनलेले आहेत. जे खूप स्फोटक आहे. येथेच कोरोनल मास इजेक्शन (CME) होते. त्यामुळे येणाऱ्या सौर वादळामुळे पृथ्वीचे अनेक प्रकारची हानी होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे अंतराळातील हवामान जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. हे हवामान सूर्यामुळे विकसित होते आणि खराब होते.