Maharashtra Day: मुंबईकरांनो 'अशी' बनलेली 'आपली मुंबई' महाराष्ट्राची राजधानी, ही कहाणी तुम्हालाही नसेल माहीत!
Maharashtra Day: महाराष्ट्र राज्याच्या निर्मितीमागच्या संघर्षाचा इतिहास खूप मोठा आहे. खरंतर, आपल्यापैकी अनेकांना मुंबई महाराष्ट्राची राजधानी कशी बनली? याबद्दल माहिती नसेल. याविषयीची सविस्तर माहिती जाणून घ्या.
ADVERTISEMENT
बातम्या हायलाइट
महाराष्ट्र राज्याची निर्मिती कशी झाली?
मुंबई महाराष्ट्राची राजधानी कशी बनली?
महाराष्ट्राच्या निर्मितीमागचा इतिहास काय?
Formation of Maharashtra: मलबार हिलमधील सुंदर राजभवनात कार्यक्रमाची सुरूवात होणार होती. 30 एप्रिल 1960 चा निर्णायक क्षणही आला होता. नवीन राज्याच्या स्थापनेची तयारी पूर्ण झाली होती. मुख्य कार्यक्रमाची सुरूवात रात्री 11:30 वाजता रामलाल यांच्या सनई, वासुदेव शास्त्री कोंकणकर यांच्या वैदिक मंत्र आणि राज्यपाल श्रीप्रकाश यांच्या भाषणाने झाली. ठीक 12 वाजता, पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरूंनी निऑन नकाशाचे अनावरण केले आणि राष्ट्रध्वज फडकवल्यानंतर, भारताच्या नकाशावर 'महाराष्ट्र' नावाचे एक नवीन राज्य उदयास आले. क्वीन ऑफ मेलडी म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या लता मंगेशकर यांच्या वसंत देसाई यांनी संगीतबद्ध केलेल्या ज्ञानेश्वरीच्या 'पसायदान' या गाण्याने हा प्रसंग खास बनला. दुसऱ्या दिवशी दुपारी 12:34 वाजता मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांच्या नेतृत्वाखालील नवीन मंत्रिमंडळाचा शपथविधी झाला.
मुंबई स्वतंत्र राज्य... अशी घोषणा होताच मराठी माणूस संतापला
20 नोव्हेंबर 1955 रोजी नेहरूजींनी ऑल इंडिया रेडिओवर मुंबईला 'स्वतंत्र नगर राज्य' म्हणून घोषित केले जाईल, अशी घोषणा करताच संतापाची लाट उसळली. दुसऱ्या दिवशी दादर, लालबाग, परळ आणि काळा चौकी येथे गोळीबार झाल्याने तणाव शिगेला पोहोचला. 6 फेब्रुवारी 1956 रोजी संयुक्त महाराष्ट्र परिषदेने मुंबई राजधानी असलेले मराठी भाषिक महाराष्ट्र राज्य निर्माण करण्याचा अल्टिमेटम दिला. मराठी भाषिक लोक तीन ठिकाणी पसरलेले असल्याने महाराष्ट्रातील लोकांना इतिहासाच्या चुकीची शिक्षा होऊ नये, असे परिषदेचे मत होते. ही चूक फक्त स्वतंत्र महाराष्ट्र निर्माण करूनच दुरुस्त करता येईल. हा गुंता सोडवण्यासाठी जून 1954 मध्ये संबंधित पक्षांची बैठक झाली. संयुक्त महाराष्ट्र परिषदेचे अध्यक्ष काँग्रेस नेते शंकरराव देव आणि सचिव डी.आर. गाडगीळ यांनी ते मुंबईचे स्वयंभू स्वरूप कायम ठेवतील, असे आश्वासन दिले.
मुंबई राज्याचा विस्तार
दुसरीकडे, बॉम्बे सिटीझन्स कमिटी ही मराठी आणि गुजराती दोन्ही भाषा बोलणारे द्विभाषिक राज्य निर्माण करण्यावर ठाम होती. यातून कोणताच निष्कर्ष निघला नसल्यामुळे हे प्रकरण राज्य पुनर्रचना आयोगाकडे गेले. ऑक्टोबर 1955 मध्ये आयोगाने आपल्या अहवालात संयुक्त महाराष्ट्राची मागणी नाकारली. काही मराठी भाषिक जिल्हे एकत्र करून वेगळा विदर्भ निर्माण करता येईल, परंतु मुंबई राज्याचे विद्यमान द्विभाषिक स्वरूप केंद्राच्या थेट राजवटीखाली राहिले पाहिजे, असे सुचवण्यात आले होते. याचाच परिणाम म्हणून मुंबई राज्य आता पूर्वीपेक्षाही मोठे झाले. यामध्ये फक्त नागपूर आणि मराठवाडाच नव्हे तर सौराष्ट्र आणि कच्छचा देखील समावेश होता.
हे ही वाचा: "पहलगाम हल्ल्यातील मृतांच्या कुटुंबाला 50 लाख आणि..." मुख्यमंत्री फडणवीस यांची मोठी घोषणा
हे वाचलं का?
