आजपासून पाच हजार वर्षांपूर्वी माणूस कसा राहत होता? उदर्निवाहासाठी काय करत होता? तो धातूंचा वापर करायला कसा शिकला? या प्रश्नांची उत्तरं शोधण्याचा प्रयत्न इतिहासकार आणि पुरातत्वशास्त्रज्ञ दीर्घकाळापासून करत आहेत. पाच हजार वर्षांपूर्वी असाच एक व्यक्ती होता ज्याचं नाव ओत्झी होतं. ओत्झी- प्रत्यक्षात एक ममी आहे. पण ममीचे संपूर्ण शरीर जवळजवळ शाबूत आहे. त्याला त्वचा आणि नसाही आहेत. (5000 years Ago history of Otzi the Iceman revealed through X-rays)
यासोबतच हृदय, मूत्रपिंड, यकृत सर्व अवयव ठीक आहेत. एवढंच नाही तर, ओत्झीचे कपडेही शाबूत आहेत. तसंच त्याच्याकडचे अवजार, शस्त्रही मिळाले आहेत. यासह ओत्झीच्या शरीरावर किती आणि कोणत्या प्रकारचे टॅटू आहेत. 5 हजार वर्षांपूर्वी टॅटू का काढत होते? याचाही शोध घेण्यात आला आहे.
नव्या संसदेचा आजपासून श्रीगणेशा, जाणून घ्या ‘या’ भवनाची 5 वैशिष्ट्ये
पाच हजार वर्षांपूर्वीची ओत्झीची कहाणी?
ओत्झीची कहाणी पाच हजार वर्षांपूर्वीची आहे. पण ती उलघडली, 19 सप्टेंबर 1991 रोजी. जेव्हा दोन जर्मन गिर्यारोहक ऑस्ट्रिया आणि इटलीमधील आल्प्स पर्वतरांगांमध्ये भटकत होते. तेव्हा अचानक त्यांना उंचावर एक मृतदेह दिसला. मृतदेहाचे डोके आणि खांदे बाहेर दिसत होते तर बाकीचं शरीर बर्फात गाडलं गेलं होतं. हे पाहून त्या दोन गिर्यारोहकांनी मृतदेहाची माहिती अधिकाऱ्यांना दिली. मृतदेहाची वैद्यकीय चाचणी करण्यात आली. मृत्यूचे कारण शोधण्यासाठी चाचणी करण्यात आली. पण एक विचित्र गोष्ट समोर आली. हा मृतदेह काही सामान्य नव्हता. ही व्यक्ती 5 हजार वर्षांपूर्वी मरण पावली होती.
पुरातत्वशास्त्रज्ञांसाठी हे सोन्याची खाण शोधण्यासारखे होते. कारण, मृतदेह पूर्णपणे सुरक्षित होता. हा मृतदेह पाच हजार वर्षे टिकून राहण्याचे कारण म्हणजे तो बर्फात गाडला गेला होता. जणू त्याला कोल्ड स्टोरेजमध्येच ठेवलं होतं. त्यामुळे त्याचे शरीर नष्ट झालं नाही. शास्त्रज्ञांनी त्याला ‘ओत्झी द आइसमन’ असं नाव दिलं. शास्त्रज्ञांना चाचण्यांद्वारे ओत्झीबद्दल माहिती मिळाली. सुमारे 5300 वर्षांपूर्वी ओत्झीचा मृत्यू झाला.
ओत्झीच्या मृतदेहावरूनच त्याकाळातील राहणीमानाबद्दलही संशोधन करण्यात आलं. ओत्झीची उंची पाच फूट तीन इंच होती. त्याचा मृत्यू झाला तेव्हा त्याचे वय सुमारे 40 होते. ओत्झीच्या पोटात वेगवेगळ्या फुलांचे परागकण आढळून आले. ज्यावरून त्याचा मृत्यू फुलांच्या ऋतूत म्हणजेच उन्हाळ्यात झाला असे स्पष्ट झाले.
Rohit Pawar : …तर अजित पवार भाजपच्या चिन्हावर निवडणूक लढतील? रोहित पवारांच मोठं विधान
ओत्झी कुठे राहत होता आणि काय काम करत होता?
तुम्ही रणबीर कपूर आणि दीपिकाचा तमाशा हा चित्रपट पाहिला असेल. ज्यामध्ये रणबीर आणि दीपिका कॉर्सिकामध्ये भेटतात. कॉर्सिका हे फ्रान्सजवळील बेट आहे. ओत्झीच्या डीएनएवरून, शास्त्रज्ञांना कळलं की, ओत्झीचा डीएनए कॉर्सिकामधील लोकांशी जुळतो. म्हणजे त्याचे पूर्वज याच भागातील होते असा अंदाज लावला जाऊ शकतो. ओत्झी कदाचित मेंढपाळासारखे काही काम करत असे.
ओत्झी काय खात होता?
ओत्झीच्या पोटात विविध प्रकारचे गव्हाचे धान्य आणि हरणाचे मांस होते. जे त्याने मृत्यूच्या काही तास आधी खाल्ले होते. ओत्झीला इतर काही प्राण्यांचे मांस देखील लाभले कारण त्याच्या पोटात हरणाशिवाय इतर प्राण्यांचे मांस देखील आढळले. मात्र, मांस सहज उपलब्ध होते असे नाही. ओत्झी शिकार करायचा. जे त्याच्याजवळ सापडलेल्या बाणावरून सिद्ध झालं. ओत्झी हा ताम्रयुगातील होता. म्हणूनच त्याने बाणांच्या टोकांमध्ये धातूचा वापर केला. याशिवाय ओत्झीकडे कुऱ्हाडही होती. त्यावरच्या खुणांवरून त्याचा भरपूर वापर झाला असावा असे दिसून आले.
याव्यतिरिक्त, ओत्झीच्या पोशाखात देखील लक्षणीय अत्याधुनिकता होती. ओत्झीने गवताचा बनलेला अंगरखा घातला होता. यासोबतच कोट आणि चामड्यापासून बनलेली लंगोटही होती. यासाठी त्याने वेगवेगळ्या प्राण्यांचे चामडेही वापरले. ओत्झीच्या डोक्यावर टोपी होती ज्याला एक पट्टा होता. याशिवाय त्याच्याकडे बेल्ट होता ज्याला एक पॉकेट होतं. ज्यामध्ये तो लहान-सहान वस्तू ठेवत असे. ओत्झीच्या फुफ्फुसांवर काजळीचा जाड थर होता, ज्यावरून असे दिसून आले की त्याने आगीजवळ बराच वेळ घालवला.
Parliament Special Session : मोदी सरकारचा मोठा निर्णय! महिला आरक्षण विधेयकाला मंजुरी
आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे ओत्झीने शूज देखील घातले होते. ते ही लेदर शूज. ज्याची सोल हरणाच्या कातडीची होती. याशिवाय झाडांची साल एकत्र विणून बुटांमध्ये जाळी वापरली होती. या जाळ्याच्या आत गवतापासून विणलेले मोजे टाईप केलेले होते. हे प्रकरण इतके गुंतागुंतीचे होते की पुरातत्वशास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की ओत्झीच्या काळातही एक मोची होता जो बूट बनवायचा.
शरीरावर टॅटू का काढले होते?
पण एक गोष्ट समजणं कठीण आहे की ओत्झीने त्याकाळात शरीरावर टॅटू का काढले होते. वैज्ञानिकांना ओत्झीच्या शरीरावर एक-दोन नव्हे तर 61 टॅटू सापडले. निसर्गात राहिल्यास आरोग्य चांगले राहते, असा सर्वसाधारण समज आहे. प्राचीन काळातील लोकांचे आरोग्य आजच्या लोकांपेक्षा चांगले होते हे तुम्ही अनेकदा ऐकले असेल. पण वस्तुस्थिती अशी आहे की, विज्ञानापूर्वी मानवाची स्थिती अत्यंत वाईट होती. आजार का होतो हे माणसालाही कळत नव्हतं.
बहुतेक मुले जन्मताच मरण पावली. आणि जे वाचले त्यांना कोणता आजार कधी होईल हे सांगता येत नव्हतं. ओत्झीची अवस्थाही अशीच होती. वैज्ञानिक चाचण्यांनुसार, ओत्झीचे हृदय वयाच्या 40 व्या वर्षी कमकुवत झाले होते. त्याला लाइम नावाचा आजार होता. ज्यामध्ये हाडांमध्ये वेदना सुरू होतात. त्याच्या आतड्यात राउंड वर्म नावाचा एक जंत होता. त्यामुळे त्याला नक्कीच पोटाचा त्रास होत असेल. ओत्झीच्या नखांवर पांढऱ्या रेषा होत्या. ज्यावरून मृत्यूपूर्वी सहा महिन्यांत तीन वेळा आजारी पडल्याचे उघड झाले.
आता एवढा आजार असेल तर कुणीतरी उपचार केला असेल. ओत्झीच्या शरीरावर सापडलेले टॅटू या उपचाराचे परिणाम होते. शास्त्रज्ञांच्या म्हणण्यानुसार, हे टॅटू अॅक्युपंक्चरसारख्या काही प्रक्रियेत बनवले गेले असावेत. हे टॅटू प्रत्यक्षात आडव्या तिरक्या रेषा होत्या. जे त्वचा घासून त्यावर कोळसा लावून तयार केले होते. ओत्झीच्या शरीरावर 19 ठिकाणी हे टॅटू होते. आणि अनेक टॅटू एकाच्या वर बनवले गेले.
2012 मध्ये ओत्झीच्या मृत्यूचे रहस्य उघड झाले. एक्स-रे दरम्यान, त्याच्या उजव्या खांद्यावर जखमेच्या खाली एक टोकदार तीक्ष्ण धातू आढळला. जो एका बाणाचा पुढचा भाग होता. यावरून ओत्झीचा खून झाल्याचे दिसून आले. त्याच्या पाठीवर बाण मारून कोणीतरी त्याचा खून केला होता.
काही वैयक्तिक कारणावरून ओत्झीची हत्या झाली असावी, असा अंदाज बांधला जातो. ओत्झी मरण पावला. पण त्याच्या मृत्यूच्या पाच हजार वर्षांनंतर तो स्वत:बद्दल इतकं काही उघड करेल हे कदाचित त्यालाही माहीत नव्हतं. त्याचा मृतदेह सध्या इटलीतील संग्रहालयात ठेवण्यात आला आहे. येथे त्याच्या मृतदेहासाठी -6 अंश सेल्सिअस तापमान राखले जाते.
