पैसा-पाणी: शेअर बाजारात तब्बल 36 हजार कोटींचा घोटाळा?

नेमका घोटाळा कसा झाला?

जेन स्ट्रीट ही जगातील सर्वात मोठी Quant Firms म्हणजेच Quantitative Trading करणारी कंपनी आहे. Quantitative म्हणजे हा ट्रेडिंग कॉम्प्युटर प्रोग्राम, गणित आणि Algorithm वापरून केला जातो. हे ट्रेडिंग मायक्रो सेकंदात होतो. म्हणजे जोवर एखाद्या व्यक्ती विचार करेल तेवढ्या वेळात व्यवहार झालेला देखील असेल. जेन स्ट्रीट गुंतवणूकदारांच्या पैशाने नव्हे तर स्वतःच्या पैशाने व्यवसाय करते. ते MIT, IIT मधील इंजिनिअर आणि गणितज्ञांना मोठ्या पगारावर कामावर ठेवते. जे ट्रेडिंगच्या गणितावर काम करतात.

SEBI ने Jane Street चार कंपन्या पकडल्या आहेत. गेल्या अडीच वर्षातील सर्वात नफ्याच्या 30 दिवसांचे व्यवहार समजले तेव्हा त्यापैकी 18 दिवस Bank Nifty आणि 3 दिवस Nifty व्यवहार झाले. सेबीने गेल्या वर्षीच्या 17 जानेवारीचे उदाहरण देऊन हे स्पष्ट केले आहे.

17 जानेवारी 2024 रोजी Bank Nifty ची सुमारे 2000 अंकांनी घसरून त्याची सुरुवात झाली होती. या घसरणीच्या काळात, Jane Street ने Cash आणि Futures Market  मध्ये 4370 कोटी रुपयांचे बँक शेअर्स खरेदी करण्यास सुरुवात केली. यामुळे Bank Nifty वर जाऊ लागला. 

Future Options त्याचा परिणाम असा झाला की,  Call option महाग होऊ लागला कारण बाजार वर जाण्याची शक्यता वाढली होती. या Options मध्ये, तुम्ही गुंतवणूक करता की, स्टॉक किंवा निर्देशांक वर जाईल. पण 17 जानेवारी रोजी सकाळपासून, जेन स्ट्रीटच्या खरेदीमुळे बाजार वर जात होता.

दुसरीकडे, Put Option म्हणजे Bank Nifty च्या घसरणीचा सौदा - स्वस्त होऊ लागला, कारण जेव्हा मार्केट वर जात असतं तेव्हा तो खाली जाईल अशा स्वरूपाची गुंतवणूक फार कमी लोक करतात.

Jane Street ने सकाळी 9.15 ते 11.45 पर्यंत Future Options मध्ये सुमारे  32 हजार कोटी रूपयांचे सौदे केले. त्यानंतर, त्यांनी सकाळी खरेदी केलेल्या बँकेच्या शेअर्सची हळूहळू विक्री सुरू केली. बाजार बंद होईपर्यंत हे चालू राहिले. पण त्यामुळे बँक शेअर्स आणि Bank Nifty दोन्ही खाली येऊ लागले. Jane Street ने Options मध्ये पैसे कमवले कारण त्यांनी आधीच घसरणीवर पोझिशन घेतली होती.

तुम्ही असे म्हणू शकता की, बाजारात नफा खरेदी आणि विक्री करून नफा मिळवला जात असेल, तर यात काय चूक आहे? यात चूक काही नसतं जर Jane Street ने त्यांच्या रिसर्च किंवा आकलनाच्या आधारे Call किंवा Put Option ठेवले असते तर काहीही चूक झाली नसती. पण त्यांनी त्याऐवजी बाजार वर नेला आणि नंतर दुसऱ्या मार्गाने बाजाराची घसरण केली. SEBI ने यावर खटला दाखल केला आहे. Jane Street ला यावर 21 दिवसांत उत्तर द्यावे लागेल. खटला सुरू राहील पण लहान गुंतवणूकदारांच्या नुकसानाची भरपाई कोण करेल?

'पैसा-पाणी' या विशेष सदरातील इतर महत्त्वाचे ब्लॉग वाचा

•  पैसा-पाणी : भारत आणि अमेरिकेतील 'ट्रेड डील' कुठे फसलीये? काय आहे डीलचा अर्थ? वाचा सविस्तर...

• पैसा-पाणी : AI मुळे तुमची नोकरी जाणार? काय सांगतेय जगभरातली परिस्थिती? 

• पैसा-पाणी: भारताच्या GDP ची घोडदौड चौथ्या क्रमांकाच्या दिशेने, तरीही जनता गरीब का 

• पैसा-पाणी: रिझर्व्ह बँकेने दिली मोठी आणि आनंदाची बातमी!  

• पैसा-पाणी: Trump भारतात iPhone बनवण्याविरोधात का?

• पैसा-पाणी: भारत-पाक तणाव, शेअर बाजाराचं काय होईल? 

• पैसा-पाणी: तुमची SIP सुरू ठेवा... कारण तुम्हीच आहात बाजाराचे खरे Hero!

• पैसा-पाणी: एलॉन मस्कची डोकेदुखी वाढली... Tesla च्या नफ्यात घट, ट्रम्प यांच्यासाठी काम करणं पडलं महागात! 

• पैसा-पाणी: UPI वारंवार का होतं डाऊन?, पैसा हेच कारण! 

• पैसा-पाणी: बॉन्ड बाजाराच्या दबावामुळे माघार, डोनाल्ड ट्रम्प यांनी म्हणून घेतला यू-टर्न? 

• पैसा-पाणी : संकटात संधी! ट्रंप यांच्या टॅरिफ धोरणामुळे भारतासाठी नवे दरवाजे उघडण्याची शक्यता

• पैसा-पाणी: भारतीयांना सोन्याचं व्यसन, सरकारने मानली हार.. 3 मोठ्या योजना अपयशी!