IPL : खेळाडू खरेदी करण्यासाठी संघाकडे पैसे कसे येतात, कमाई कशी होते?
IPL मध्ये खेळाडूंवर एवढा खर्च करणाऱ्या फ्रँचायझी पैसे कसे कमवतात? एवढा पैसा येतो कुठून?
ADVERTISEMENT
इंडियन प्रीमियर लीगचा (आयपीएल) 16वा हंगामात प्रत्येक टीमच्या 7 मॅचेस झाल्या आहेत. यात महेंद्रसिंह धोनीची चेन्नई सुपर किंग्ज आणि हार्दिक पांड्याची गुजरात टायटन्स टीम टॉपवर आहे. मात्र इतर टीम्स सध्या प्ले-ऑफच तिकीट मिळविण्यासाठी चाचपडताना दिसून येत आहेत. इतर टीममधील अनेक खेळाडू जायबंदी आहेत, तर अनेक खेळाडू मायदेशी आहेत. त्यामुळे टीम्सचे प्लेअर मॅनेजमेंट बिघडताना दिसून येत आहे. (How do franchises that spend so much on players make money in the IPL)
अशावेळी चर्चा होते ती या खेळाडूंवर लावलेल्या बोलीची. संघ मालक खेळाडूंवर प्रचंड पैसा मोजून त्यांना ताफ्यात दाखल करुन घेतात. यंदाच्या आयपीएल लिलावात एकूण 405 खेळाडूंसाठी बोली लावली गेली होती. सर्व 10 संघांकडे 206.6 कोटी रुपये होते. आयपीएल लिलावात खेळाडूंवर पैशांचा जोरदार पाऊस पडतो. खेळाडूंना खरेदी करण्यासाठी फ्रँचायझींमध्ये शर्यत असते आणि काहीवेळा 1 कोटी रुपयांपासून सुरू होणाऱ्या बोली 10 कोटी रुपयांच्या पुढे जातात. एकूणच आयपीएलमध्ये पैशांचा पाऊस खूप पडतो.
Ms Dhoni : ‘माझ्या करिअरचा शेवटचा टप्पा’, धोनीने दिले निवृत्तीचे संकेत
पण खेळाडूंवर एवढा खर्च करणाऱ्या फ्रँचायझी पैसे कसे कमवतात? खेळाडूंवर खर्च करण्यासाठी एवढा पैसा येतो कुठून? हे आपण समजून घेऊया.
हे वाचलं का?
ADVERTISEMENT
कमाईचं सगळ्यात मोठं साधन
भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ (बीसीसीआय) आयपीएलचे संचालन करते आणि या दोघांच्या उत्पन्नाचा सर्वात मोठा स्रोत मीडिया आणि प्रसारण आहे. आयपीएल फ्रँचायझी त्यांचे मीडिया हक्क आणि प्रसारण हक्क विकून जास्तीत जास्त पैसे कमवतात. सध्या प्रसारणाचे अधिकार स्टार स्पोर्ट्सकडे आहेत. एका अहवालानुसार, सुरुवातीला बीसीसीआय प्रसारण अधिकारातून मिळणाऱ्या कमाईपैकी 20 टक्के रक्कम ठेवत असे आणि 80 टक्के रक्कम संघांना मिळत असे. पण हळूहळू हा वाटा 50-50 टक्क्यांपर्यंत वाढला.
जाहिरातीतून बक्कळ कमाई
आयपीएल मीडिया ब्रॉडकास्टचे हक्क विकण्यासोबतच फ्रँचायझी जाहिरातींमधूनही भरपूर पैसे कमावतात. खेळाडूंच्या टोप्या, जर्सी आणि हेल्मेटवर दिसणार्‍या कंपन्यांची नावे आणि लोगोसाठी कंपन्या फ्रँचायझींना खूप पैसे देतात. आयपीएल दरम्यान, फ्रँचायझींचे खेळाडू अनेक प्रकारचे जाहिराती शूट करतात. यातून कमाईही केली जाते. एकूणच, जाहिरातीमुळे आयपीएल संघांनाही भरपूर पैसा मिळतो.
ADVERTISEMENT
वडिलांनी नोकरी सोडली, कोचने खिल्ली उडवली; त्याने पहिल्याच सामन्यात दाखवून दिलं
तीन वेगवेगळ्या माध्यमातून मिळतो पैसा
आता थोड्या सोप्या भाषेत समजून घेऊया की टीम कसे कमावतात. सर्व प्रथम, आयपीएल संघांची कमाई तीन भागांमध्ये विभागली गेली आहे, केंद्रीय रेव्हेन्यू, प्रमोशनल रेव्हेन्यू आणि स्थानिक रेव्हेन्यू. माध्यम प्रसारण हक्क आणि शीर्षक प्रायोजकत्व फक्त केंद्रीय महसुलात येतात. संघांची सुमारे 60 ते 70 टक्के कमाई यातून येते. दुसरे म्हणजे जाहिरात आणि जाहिरातींचे उत्पन्न. त्यामुळे संघांना 20 ते 30 टक्के उत्पन्न मिळते. त्याच वेळी, संघांच्या कमाईच्या 10 टक्के स्थानिक महसूलातून येतात. यामध्ये तिकीट विक्री आणि इतर गोष्टींचा समावेश आहे.
ADVERTISEMENT
प्रत्येक हंगामात 7-8 घरगुती सामन्यांसह, फ्रेंचायझी मालक अंदाजे 80 टक्के कमाई तिकीट विक्रीतून ठेवतो. उर्वरित 20 टक्के बीसीसीआय आणि प्रायोजकांमध्ये विभागले गेले आहेत. तिकीट विक्रीतून मिळणारे उत्पन्न हे संघाच्या कमाईच्या 10-15 टक्के असते. संघ जर्सी, कॅप्स आणि इतर अॅक्सेसरीज सारख्या व्यापारी मालाची विक्री करून कमाईचा एक छोटासा भाग देखील तयार करतात.
लोकप्रियता आणि मार्केट व्हॅल्यूमध्ये वाढ
2008 मध्ये जेव्हा आयपीएल सुरू झाले, तेव्हा भारतीय उद्योगपती आणि बॉलिवूडमधील काही मोठ्या नावांनी आठ शहर-आधारित फ्रँचायझी खरेदी करण्यासाठी एकूण $723.59 दशलक्ष खर्च केले. दीड दशकानंतर, आयपीएलची लोकप्रियता आणि व्यावसायिक मूल्य अनेक पटींनी वाढले आहे. 2021 मध्ये, CVC कॅपिटल (एक ब्रिटिश इक्विटी फर्म) ने गुजरात टायटन्सच्या फ्रँचायझीसाठी सुमारे $740 दशलक्ष दिले. आज कोचीमध्ये दुपारी 2.30 वाजता आयपीएलचा लिलाव सुरू होईल. आयपीएलचा हा 16वा मिनी लिलाव आहे आणि एकूण 11वा आहे.
ADVERTISEMENT