Chandrayaan-3: ना पेट्रोल- ना डिझेल, तरीही तुफान वेगाने चंद्रावर कसं पोहचणार यान?
सध्या भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेकडे (ISRO) सर्वांचं लक्ष लागून राहिलेलं आहे. इस्रोची तिसरी मोहीम सध्या त्यांच्या मार्गावर आहे. 14 जुलै 2023 रोजी श्रीहरिकोटा येथून याचे यशस्वीरित्या लॉन्चिंग करण्यात आले. यानंतर ते आतील कक्षेत स्थापित झाले. येथून चांद्रयान-3 लंबवर्तुळाकार मार्गाने पृथ्वीला प्रदक्षिणा घालून चंद्राच्या कक्षेत पोहोचेल. यानंतर ते चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरेल.
ADVERTISEMENT
ISRO : Chandrayaan-3 : सध्या भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेकडे (ISRO) सर्वांचं लक्ष लागून राहिलेलं आहे. इस्रोची तिसरी मोहीम सध्या त्यांच्या मार्गावर आहे. 14 जुलै 2023 रोजी श्रीहरिकोटा येथून याचे यशस्वीरित्या लॉन्चिंग करण्यात आले. यानंतर ते आतील कक्षेत स्थापित झाले. येथून चांद्रयान-3 लंबवर्तुळाकार मार्गाने पृथ्वीला प्रदक्षिणा घालून चंद्राच्या कक्षेत पोहोचेल. यानंतर ते चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरेल. 42 दिवसांत तो चंद्राच्या पृष्ठभागापर्यंतचा प्रवास पूर्ण करेल अशी अपेक्षा आहे. चांद्रयान-3 मोहिमेत चंद्राच्या पृष्ठभागावर जाणाऱ्या रॉकेटमध्ये कोणते फ्यूल वापरले गेलेय आणि ते कसे कार्य करते याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊयात. (In ISRO’s Chandrayaan-3 Mission Which Fuel Used In Rocket)
ADVERTISEMENT
चांद्रयान-3 चा प्रवास 42 दिवसांत पूर्ण होणे अपेक्षित आहे, आता अशा स्थितीत अनेकांच्या मनात प्रश्न निर्माण होऊ लागला आहे की, 43.5 मीटर उंच आणि 642 टन वजन असलेल्या या रॉकेटमध्ये कोणते फ्यूल वापरण्यात आले आहे?
Kirit Somaiya यांचा ठाकरेंकडून तीनदा ‘गेम’, अमित शाहांसमोरच..; नेमका वाद काय?
या रॉकेटच्या पहिल्या टप्प्यात सॉलिड फ्यूलचा (Solid FUel) आणि दुसऱ्या टप्प्यात लिक्वीड फ्यूलचा (Liquid Fuel) चा वापर करण्यात आला आहे. शेवटच्या टप्प्यात क्रायोजेनिक इंजिन आहे. यामध्ये लिक्वीड हायड्रोजन आणि ऑक्सिजनचा वापर केला जातो. चांद्रयान-3 मोहिमेतील रॉकेटच्या फ्यूल टँकची क्षमता 27,000 किलोपेक्षा जास्त आहे.
हे वाचलं का?
चांद्रयान-3 रॉकेट इंजिन संबंधित माहिती
ISRO ने चांद्रयान-3 साठी CE 2 क्रायोजेनिक इंजिन डिझाइन केले आहे. जे LVM3 प्रक्षेपण वाहनाच्या क्रायोजेनिक वरच्या टप्प्याला उर्जा देण्याचे काम करेल.
Kirit Somaiya यांचा कथित आक्षेपार्ह Video Viral, ‘सामना’ने ‘कशी’ दिली बातमी?
रॉकेटमध्ये वापरलेले फ्यूल कसे करते कार्य?
चांद्रयान-3 च्या तीन टप्प्यांच्या या रॉकेटमध्ये दोन सॉलिड फ्यूल बूस्टर आहेत. त्याचवेळी, लिक्वीड फ्यूल कोर स्टेज त्याला प्रचंड शक्ती देते. सुरुवातीच्या टप्प्यात, सॉलिड फ्यूल बूस्टर रॉकेटला पुढे नेण्यास मदत करते. तांत्रिक भाषेत, ते रॉकेटला थ्रस्टिंग करण्यास मदत करते.
ADVERTISEMENT
यानंतर, रॉकेटला कक्षेत आणण्यासाठी लिक्वीड फ्यूल कोर हा जोर कायम ठेवण्याचे काम करतो. रॉकेटमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या फ्यूलला प्रोपेलेंट म्हणतात. हे बहुतेक अंतराळ मोहिमांमध्ये वापरले जाते.
ADVERTISEMENT
क्रायोजेनिक इंजिनचे वैशिष्ट्य काय?
क्रायोजेनिक इंजिन हे अधिक कार्यक्षम असतात आणि त्यामध्ये उच्च-तंत्रज्ञान प्रणाली वापरली जाते जी रॉकेटला पुढे नेण्यासाठी मदत करते. ही यंत्रणा रॉकेटच्या वरच्या टप्प्यात बसविली जाते.
क्रायोजेनिक रॉकेट इंजिनच्या मुख्य घटकांमध्ये इग्नाइटर, कम्‍बशन चेंबर, फ्यूल क्रायो पंप, फ्यूल इंजेक्टर, ऑक्सिडायझर क्रायो पंप, क्रायो वाल्व, गॅस टर्बाइन, फ्यूल टँक आणि रॉकेट इंजिन नोजल यांचा समावेश होतो. सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे हे इंजिन फ्यूलसाठी लिक्वीड ऑक्सिजन (LOX) आणि लिक्वीड हायड्रोजन (LH2) या दोन्हींच्या मिश्रणावर चालते. रॉकेटमध्ये क्रायोजेनिक इंजिन वापरण्यामागील मुख्य कारण म्हणजे हे इंजिन उच्च कार्यक्षमता देतात.
Kirit Somaiya : नीलम गोऱ्हेंसमोरच काढला व्हिडीओंचा पेन ड्राईव्ह, अंबादास दानवे म्हणाले…
Chandrayaan 3 मोहिमेत रॉकेटचा कसा असणार तुफान वेग?
चांद्रयान-3 च्या प्रक्षेपणाच्या वेळी ताशी 1,627 किमी वेग होता. 108 सेकंदात त्याने 45 किमी उंची गाठली. नंतर लिक्वीड इंजिन सुरू झाले. त्यानंतर वेग वाढून ताशी 6,437 झाला. यानंतर, बूस्टर 62 किमी उंचीवर रॉकेटपासून वेगळे झाले. त्यामुळे ताशी 7 हजार किमीचा वेग पोहोचला. लिक्वीड इंजिन वेगळे केल्यानंतर, क्रायोजेनिक इंजिन काम करण्यास सुरवात करेल. त्यानंतर त्याचा वेग ताशी 16,000 किमी होईल. क्रायोजेनिक इंजिनच्या माध्यमातून ताशी 36,000 किमीचा वेग असेल.
ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT